Trikotillomani kişinin belirgin biçimde saç kaybı ile sonuçlanacak kadar yineleyen bir biçimde kendi saçını yolması ile tanımlanan bir dürtü kontrol bozukluğudur. Kişi, saç yolma öncesinde giderek artan bir gerginlik duyar ve sonuçta saç yolma eylemi ile tatmin hisseder ya da rahatlama sağlar. Vücutta kıl çıkan herhangi bir yer yolunabilir.

En sık yolunan bölgeler saç, kaş ve kirpiklerdir. Gün içinde değişik zamanlarda, kısa sürelerde yolunabileceği gibi; daha az sıklıkla ancak daha uzun süreli saatlerce de yolunabilir.

Çoğu kez rahat ve oyalanma zamanlarında; kitap okurken, televizyon izlerken gibi. Ya da yaşam koşullarında zorluklar yaşanıldığı zamanlarda da davranış artabilir.
Yolma davranışından önce, giderek artan bir gerginlik duyumu olur. Kimilerinde böyle bir gerginlik duyumu olmaz, Ancak bu dürtüye karşı koyma girişimleri olur. Yolma davranışı sırasında zevk alınır, bir doyum sağlanır ya da böylece kişi gerginliği üzerinden atar.

Kimilerinin kafa derilerinde kaşınıyor gibi bir duyum olur ve saç yolma davranışı ile bu hissiyattan kurtulurlar.
Kıl kökünü incelemek, kılı elinde döndürmek, dişlerinin arasına sokmak, koparılan kılları yemek gibi davranışlar görülebilir.

Çok yakınlarının dışında, genelde başkalarının yanında yapılmaz ve toplumsal durumlardan kaçınılabilir. İnsanlar sıklıkla saç kıl yolma davranışlarını yadsırlar ve bunu sonucunda ortaya çıkan saçlarını döküldüğü alanları gizlemeye ya da örtmeye çalışırlar.

Kimilerinde başkalarını yolma dürtüsü vardır ve bunu gizli gizli yapmaya çalıştıkları da olur. Ev hayvanlarının, oyuncak bebeklerinin, giysilerin ya da halıların tüylerini yolabilirler. Tırnak yeme, tırmalama, kemirme ve derisini yolarcasına kaşıma gibi davranışlarda buna eşlik edebilir.

Trikotillomani (Yolma Bozukluğu) Tanısı

• Saç yitimi ile sonuçlanacak biçimde kişinin yineleyici olarak saçını yolması
• Yenileyici olarak saç yolmayı azaltma ya da durdurma girişimleri
• Saç yolma klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
• Saç yolma ya da saç yitimi başka bir sağlık durumuna bağlanamaz.
• Saç yolma başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle daha iyi açıklanamaz (beden algısı bozukluğunda dış görünümle ilgili algılanan kusur ya da özürü düzeltme girişimleri)

Trikotillomani Belirtileri

• Bir kısmı saçlarını çektiklerini inkar edebilirler.
• Saçlarını yalnız başlarına kaldıklarında çekerken, diğerleri yakınlarının önünde de bu eylemi gerçekleştirebilirler.
• Saç çekme davranışı televizyon seyrederken, okuma, çalışma, yatakta uzanma ya da telefonda konuşma gibi eylemler sırasında ortaya çıkar ve stresli dönemlerde sıklıkları artabilir.
• Saçlarını kopardıklarını, eylemin başlangıcından çok sonrasına kadar fark edemeyebilirler.  Her atakta çok sayıda saçı koparabilirler.
• Ataklar birkaç dakikadan birkaç saatte kadar sürebilir.
• Kaşınma ya da acı duymalarına rağmen, saç yolmanın acı verdiğinden çok söz etmezler.
• Saç yeme (trikofaji) ya da saçın ağızda oynanması, saç yolmayı izleyebilir. Bu davranışlar törensel bir şekilde yapılabilir.
• Etkilenen diğer beden bölümleri arasında kirpikler, kaşlar ve sakal; daha az sıklıkla gövde ve kol/bacak kılları ile genital pubik bölge vardır.
• Akıllıca saç stilleri ile saç kaybının olduğu alanları saklamakta ustalık gösterirken, alanlar saklanamayacak kadar büyük olunca son çare olarak saç parçaları ya da peruk kullanabilirler.
• Saç kaybı hastanın kendi tarafından oluşturulmasına rağmen, bu kişiler sıklıkla görünümlerine karşı duyarlıdırlar ve biçimsizliklerini saklamak için uzun zaman harcarlar.
• Genellikle utanç verici sırlarının keşfedileceğinden ve toplum İçinde alay edileceğinden korku duyarlar.
• Bazı bireyler kaçıngan davranışlar geliştirir ve herkesin duymasından çekinirler. Bu nedenle sosyal geri çekilme ortaya çıkabilir.

Trikotillomani Nedenleri

Psikanalitik kuram, patolojik saç yolmayı sıklıkla bozuk aile düzenine bağlı bozuk psikoseksüel gelişimin bir sonucu olarak açıklar. Davranışsal kuram ise saç yolmayı tırnak yeme, parmak emmeye benzer şekilde öğrenilmiş bir davranış olarak tanımlar.

Saç çekme strese bir yanıt olarak geliştirilen bir başa çıkma yöntemi olarak görülmektedir ve olumsuz bir pekiştireç olarak gerginliği azaltmak için kullanıldığı öne sürülmüştür.
Aile çalışmaları trikotillomanide genetik bir yatkınlığın olabileceğini, fakat çevresel etkenlerin de hastalığın gelişiminde önemli bir payı olduğunu göstermiştir.

Trikotillomani Tedavisi

Trikotillomaninin tedavisi kişinin yaşına bağlı olarak değişiyor. Çocuklukta başladıysa ailenin desteğiyle çocuk bu rahatsızlıktan kurtulabilir.

Rahatsızlığın en iyi ilacı psikoterapidir. Şu ana kadar en yüksek başarı oranı sağlayan tedavi yöntemi uzman destekli terapi olmuştur.

Bazı durumlarda ilaç tedavisi de önerilebilir.

Psikolog Burak AKKAYA

Kaynak: sinirbilimorg,  “Trikotillomani (Saç Yolma) Bozukluğu” başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Sevilay ZORLU’e aittir ve makale Dr. Sevilay ZORLUtarafından TavsiyeEdiyorum.com kütüphanesinde yayınlanmıştır.